Любыя парушэнні ў гэтай галіне прыводзяць да негатыўных наступстваў. У бліжэйшай перспектыве гэта негатыўна адбіваецца на працэсе выхавання дзіцяці, паколькі той перастае чуць бацькоўскія навучанні і рэагаваць на іх. Так спрацоўвае механізм псіхалагічнай абароны ад залішняга ўварвання ў асабістую прастору. У доўгатэрміновай перспектыве такі характар адносін можа выклікаць устойлівае адчужэнне, якое ярка праявіцца ў пераходным узросце.
Да найбольш значных псіхалагічным аспектам выхавання дзяцей у сям'і, безумоўна, адносіцца фарміраванне камунікатыўных навыкаў. Менавіта ў сям'і дзіця вучыцца зносінам, засвойвае ўзоры рэакцыі не тыя ці іншыя абставіны, вучыцца ўзаемадзейнічаць і блізкімі і далёкімі людзьмі. Пры гэтым дзеці прымяраюць на сябе самыя розныя сацыяльныя ролі: малодшага члена сям'і, старэйшага дзіцяці ў адносінах да малодшай сястры ці брату, удзельніка грамадска значнай групы (няхай гэта будзе дзіцячы калектыў у дзіцячым садзе або школьны клас) і г.д.
Адзначым, што ў розных сем'ях гэтыя працэсы працякаюць зусім па-рознаму. Найбольшыя магчымасці для развіцця атрымліваюць, як гэта ні дзіўна гучыць для сучаснага чалавека, дзеці ў вялікіх сем'ях. Микросоциум, якім з'яўляецца кожная сям'я, у рэчаіснасці максімальна можа быць увасоблены толькі на прыкладзе сям'і з двума - трыма і больш дзецьмі. Тут пашыраецца дыяпазон сацыяльных роляў, якія выконваюць дзеці ў тых ці іншых абставінах. Акрамя таго, камунікатыўнае ўзаемадзеянне ў такіх сем'ях значна больш багатае і насычана, чым у сям'і з адным дзіцем, напрыклад. Малодшыя дзеці ў выніку атрымліваюць вялікія магчымасці для асобаснага росту і ўдасканалення сваіх самых розных якасцяў.
Гістарычны досвед толькі пацвярджае гэтыя назіранні спецыялістаў. Бо вядома, што знакаміты хімік Д.І. Мендзялееў быў сямнаццатым дзіцем у сям'і, трэцімі дзецьмі былі такія знакамітасці мінулага, як паэтка А.А. Ахматава, першы ў свеце касманаўт Ю.А. Гагарын, ангельскі пісьменнік і матэматык Люіс Кэрролл, класікі рускай літаратуры А.П. Чэхаў, Н.І. Някрасаў і многія іншыя. Цалкам верагодна, што іх таленты зараджаліся і навострываліся ў працэсе сямейнага выхавання і камунікатыўнага ўзаемадзеяння ў вялікіх сем'ях.
Вядома, псіхалагічныя аспекты выхавання дзiцяцi ў сацыяльна шчасных і мала шчасных сем'ях маюць свае асаблівасці. Напрыклад, калі ў сям'і маюць месца пастаянныя канфлікты паміж бацькамі, ці ж бацькі разводзяцца, то дзіця знаходзіцца ў сітуацыі мацнейшага псіхалагічнага стрэсу. У выніку нармальны працэс выхавання парушаецца. Прычым мы разглядаем тут цалкам сацыяльна паспяховыя сям'і. А бо ёсць цэлы пласт сем'яў, дзе бацькі - людзі тыя, што п'юць, і яны ўвогуле не падаюць сваім дзецям пазітыўных прыкладаў сацыяльных паводзін!
Велізарны лік разводаў сёння падахвочвае нас гаварыць і аб гэтай праблематыцы. Бо ў выніку цэласнасць сямейнага ачага парушаецца, і працэс выхавання на пэўны перыяд, па сутнасці, перапыняецца. А пасля аднаўлення ад крызісу дзіця аказваецца зусім у іншай псіхалагічнай абстаноўцы, чым раней. І яму даводзіцца падладжвацца пад змененыя ўмовы.
Выхаванне дзіцяці ў няпоўнай сям'і ўскладняецца збядненнем яго атачэння. У такой сітуацыі дзеці не бачаць ўзору мужчынскага паводзін (а гэтыя сем'і, як правіла, жывуць без айцоў: значна резе бывае, калі дзяцей выхоўвае не маці, а бацька). Выхаванне ў падобных умовах абавязкова павінна ўлічваць пазначаныя псіхалагічныя аспекты. Для таго, каб выхаваць паўнавартасную асобу, мама ў такой сям'і павінна, з аднаго боку захоўваць сваю прыродную жаноцкасць, выконваць традыцыйныя сацыяльныя ролі маці, гаспадыні. Але з іншага боку, яна абавязаная часам дэманстраваць праўдзіва мужчынскую цвёрдасць характару і патрабавальнасць. Бо дзеці ў рэальным жыцці павінны сустрэцца ў роднай хаце і з таго, і з другога мадэллю паўсядзённага паводзін.
Вялізныя дадатковыя магчымасці паўнавартаснага выхавання дзяцей у няпоўнай сям'і дае наяўнасць станоўчых узораў мужчынскага паводзінаў з боку блізкіх сваякоў і сяброў сям'і мужчынскага полу. Дзядзька, напрыклад, можа збольшага ўзяць на сябе ролю адсутнага бацькі, займаючыся з дзецьмі, гуляючы з імі, займаючыся спортам, размаўляючы і інш.
Добра, калі выхаванне дзяцей у сям'і будзе заснавана на супрацоўніцтве i давер. Мы часта забываемся, што кожнае дзіця з нараджэння настроены на паўнавартаснае супрацоўніцтва з дарослымі. Ва ўгоду імгненнаму спакою, выгодзе, цішыні мы нярэдка імкнуліся прарвацца дзіцячыя парывы да зносін, да сумеснай дзейнасці. Ці варта потым здзіўляцца, што наша правільнае вонкава выхаванне не дае чаканых вынікаў? Але не варта забываць, што кантакт з дзіцем аднавіць ніколі не позна. Проста ў розныя перыяды гэта патрабуе розных намаганняў. Паўнавартасныя гарманічныя адносіны ў сям'і (і толькі яны!) Створаць моцную глебу для пазітыўнага педагагічнага ўзаемадзеяння. І вось тады вынікі не замарудзяць сябе чакаць!